BARUT Atesli silahlarda cesitli atesleme araclariyla tutusturulmasi durumunda olusturdugu gazlarin itme gucuyle merminin atilmasini yada herhangi bir aracin firlatilmasini saglayan yanici kati madde. Savas malzemesi olarak yanici ozelliginden oturu batida oldugu kadar doguda da ilk yuzyillardan buyana kullaniliyordu. En saf bicimiyle karbonu, hidrojeni bol ve yanici bir mineral olan neft, tam dokunma olmadan da atesi kendisine cekebilme ozelligine sahiptir. Yag kukurt v.b gibi baska maddelerle karistirilmasi sonucu “RUM ATESI” diye bilinen daha da yanici ve kalici bir ozellige burunen neft insanlara, gemilere ve agactan yapilmis cesitli kusatma araclarina karsi kullanilan sivi bicimindeki yanici maddenin ozunu olusturur. 1230’a dogru guhercilenin kullanilmasindan sonra, neft yeni degerler kazandi. 12.yy’dan bu yana Cinliler guhercilenin itici ozelligini bulmus ve onu savas fisegi kullanmak icin kullanmislardi. Iranlilarin ve daha sonra Araplarin bu konuda Cin ve Hint’ten etkilendikleri sanilmaktadir. Guhercile once havai fisekler icin kullanilan ve neft adini alan ve hâlâ koruyan itici barutla karistirildi. Kisa bir sure sonra ayni ad top barutuna gecti. Arapcada guhercileli top barutuna onceleri “dawa” (ilac, tufek ilaci) 1924’den sonra da “midfa” dendi. Farscada “darû” ile esanlamli olan bu terim Turkcede Arabistan’in guneyindeki Umman ve Aden’de oldugu gibi barut olarak kullanildi. Sonra da Farscaya ve Balkan dillerine gecti. Genellikle guhercile, komur ve kukurtten olusan bu bilesim karbarut olarak da bilinmektedir.BARUTUN YAPISI
Barutun karisiminda % 70-80 potasyum nitrat (KNO3), % 12-20 odun komuru, % 3-14 de kukurt vardir. Potasyum nitrat komurle kukurtun yanmasi icin gerekli oksijeni verir. Kukurtse barutun kolayca tutusmasini saglar. Komurun yanmasindan karbondioksit, kukurtun yanmasindan da kukurtdioksit gazlari olusur. Geriye kalan potasyum sulfat, potasyum karbonat, potasyum sulfur gazlarindan yuksek bir basinc elde edilir. Birdenbire ortaya cikan bu basinc, atesli silahlardaki merminin ileri firlamasini gerceklestirir.
BARUTUN TAR
IHCESI
Avrupa’da barutu ilkin Friburglu Berthold Schwardz (1318 – 1384) adli bir Alman rahip ve filozofun buldugu sanilmaktadir. Schwadz, Venediklilerin kullandiklari ilk toplari dokerek bu toplarda gulleleri uzaga firlatmak icin baruttan yararlandiysa da kimi tarihciler, Avrupa 2da barutu Roger Bacon (1224 – 1294) adli Ingiliz bilginin buldugunu ileri surerler. Avrupa’da atesli silahlarda barut ilk kez 13. Yy’da kullanilmaya baslandi. 14. Yy 2da da topculukta kullanimi gelistirildi. Barutun bugunku anlamiyla ilk olarak Ingilizlerle Fransizlar arasindaki Cressy Savasi’nda (1346) kullanildigi bilinmektedir.
Kimya alanindaki ilerlemeler sonucu nitroseluloz ve nitrogliserinin elde edilmesiyle hafif dumanli barutlar kullanilmaya baslandi. Daha sonra dumansiz barut (1886) ve Isvecli kimyaci Alfred Nobel’in (1833 – 1896) buldugu yuksek nitelikli patlayici bir madde olan nitrogliserinli barut kullanildi. Bu yondeki calismalarin surmesi sonucu barut gunumuzde degisIk silah turlerinde istenilen bicimde kullanilabilecek hale getirildi.
BARUT CESITLERI
Barutlar; yapildiklari maddeye, bicimlerine ve gordukleri ise gore cesitlere ayrilir.
Pamuk Barutu:
Pamugun nitrik asit ve sulfurik asitle isleme tutulmasi sonucu elde edilen patlayici madde. Pamuk barutu, bir takim mermilerde ve elektrikli atesleme aygitlarinda, alevi patlayici maddeye ulastirmakta kullanildigi gibi, yuksek nitelikli birtakim dumansiz barutlarin yapilmasinda da kullanilir. Pamuk barutu, icinde bol azot bulunan bir nitroselulozdur.
Kordayt barutu:
Birtakim devletlerde sevk barutu olarak kullanilan ve pamuk barutu, nitrogliserinle bir cesit madeni yagdan yapilan, cubuk biciminde cift bazli baruttur.
Oteki barut turleri:
Agizotu barutu, ates barutu, atesleme barutu, cakil barutu, cikolata barutu, taneli barut, esmer barut, imla barutu, ip barutu, is’al barutu, kapsul barutu, keskin barut, lagim barutu, makarna barutu, mensûri (prizmatik) barut, mikrop barutu, tahrip barutu, top barutu, yaprak barutu vb.
Kaynak: G.K. ansIklopedisi
belgesi-1205
