4.1. Besiyeri Hazırlama Şekilleri
Mikrobiyolojide kullanılacak bir besiyerinin hazırlanması çok basit olarak "mutfakta çorba yapmaya" benzetilebilir. Örneğin domates çorbası yapmak için yemek kitaplarında tarif edildiği şekilde belirli miktarlarda domates, tuz, yağ, su tartılır ve bunlar pişirilerek "çorba" hazırlanır. Ya da daha basit olarak hazır toz haldeki domates çorbası belirli miktarda su içinde pişirilerek "çorba" hazırlanır.
Benzer şekilde besiyeri formülasyonlarına giren maddeler ayrı ayrı tartılarak su içinde çözünürler, ya da hazır dehidre besiyeri doğrudan tartılarak su içinde çözülür. En basit olarak; Nutrient Broth besiyerinin bileşimi litrede 5 gram pepton, 3 gram et ekstraktı şeklindedir. Laboratuvarda pepton ve et ekstraktı varsa, bunlar doğrudan tartılıp 1 litre su içinde çözülür ve gerekli ise tüplere/erlenlere/balonlara dağıtılarak sterilize edilir. Laboratuvarda hazır dehidre Nutrient Broth besiyeri varsa, bundan 8 gram tartılarak 1 litre su içinde çözülür ve yine gerekli ise tüplere/erlenlere/balonlara dağıtılarak sterilize edilir.
Nutrient Broth gibi basit bir besiyerine giren maddeler, çoğu mikrobiyoloji laboratuvarında "el altında" bulunur. Dolayısı ile Nutrient Broth besiyerini formülasyondan hazırlamak çoğu kere sorun değildir. Ancak yabani maya izolasyonu ve sayımında kullanılan Lysine Medium besiyerinde 25 madde olduğu, bunlar arasında 1 litre besiyeri için 0,000001 gram folik asit gibi tartımlar da bulunduğu dikkate alındığında bu tip besiyerlerini laboratuvarda formülasyon üzerinden hazırlamanın pek kolay olmadığı ortaya çıkar.
Kuşkusuz gerek bileşimine 2 madde giren Nutrient Broth ve gerekse bileşimine 25 madde giren Lysine Medium besiyerleri uç noktalarda örneklendirilen besiyerleridir.
Besiyerinin bileşimi ister basit, ister kompleks olsun formülasyondan hazırlamak yerine dehidre hazır besiyeri kullanmanın 3 önemli üstünlüğü vardır.
a) Her maddeyi ayrı ayrı tartmak yerine hazır besiyerinden 1 kez tartım yapmak çok daha kolaydır.
b) Özellikle miligram düzeyinde tartım yapılacak besiyeri bileşenlerinde hata yapma olasılığı vardır. Oysa bu maddeler hazır dehidre besiyerleri içinde homojen dağıtıldıklarından tartımlar daha güvenilir olur.
c) Yukarıda belirtilen 2 üstünlük bir anlamda gereksiz detay olarak yorumlanabilir. Hazır besiyeri kullanmanın en önemli üstünlüğü hatta bir diğer deyiş ile zorunluğu, ayrı ayrı olarak tartılan besiyeri bileşenlerinden birisinin dahi özelliğini yitirmiş olması o madde ile hazırlanan besiyerinin performansında kayda değer ölçüde kayba hatta o besiyerinin tümüyle kullanılamaz hale gelmesine yol açacaktır. Besiyerlerinin bileşimine genel bir ortalama olarak 6-8 madde girer. Bu bileşenlerin tümünün ayrı ayrı yüksek/yeterli performans göstermesi beklenemez. Özellikle organik bileşenlerin depolanma ömürleri anorganiklere göre çok daha kısadır. Aşağıda ilgili bölümlerde dehidre besiyerlerinin depolanma özellikleri detaylı bir şekilde verilmiştir. Bu bölümlerin incelenmesi ile hazır besiyeri kullanımının en önemli üstünlüğü daha açık bir şekilde görülecektir.
4.1.1. Formülasyondan Hazırlama
Yukarıda çeşitli örnekleri verildiği gibi besiyeri bileşenlerinin ayrı ayrı tartılarak besiyerinin hazırlanma şeklidir. Genel olarak önerilen bir yöntem olmamakla beraber, aşağıda verilen 2 koşulda besiyerinin formülasyon üzerinden hazırlanması bir anlamda zorunluktur.
a) Her besiyerinin ticari olarak pazarlanan dehidre hazır besiyeri formu yoktur. Özellikle yeni geliştirilen besiyerleri "güvenilirliklerini kanıtlayana ve/veya yeterli pazarlama potansiyeline ulaşıncaya kadar" besiyeri üreticisi firmalar tarafından dehidre halde hazırlanmamaktadır.
b) Özellikle çeşitli bilimsel araştırmalarda yeni/modifiye besiyeri formülasyonları için besiyeri bileşenlerinin ayrı ayrı kullanılması gerekmektedir.
4.1.2. Dehidre Besiyerinden Hazırlama
Besiyeri üreticisi firmalar (Merck, Difco, Oxoid, BBL, BioMéricus, Sigma, LabM vb) tarafından hazırlanmış dehidre besiyerleri kullanımının tartışmasız bir üstünlüğü vardır.
4.1.3. Kullanıma Hazır Besiyerleri
1950 ‘li yıllardan bu yana bazı besiyeri üreticisi firmalar tarafından kullanıma hazır halde besiyerleri üretilmekte ve pazarlanmaktadır. Bu besiyerleri vidalı kapaklı tüp ve şişelerde sıvı besiyerleri, yatık agar besiyeri, dik agar besiyeri, eritilerek 1 petriye dökülmek üzere hazırlanmış agarlı besiyeri ile petri kutularında agarlı besiyeri olarak üretilmektedir. Petri kutularındaki agarlı besiyerleri tek bir besiyerini içerebilecekleri gibi 2’ye bölünmüş petri kutularında 2 farklı selektif besiyeri de bulunabilmektedir. Agarlı besiyeri plastik petri kutularında hazırlanmaktadır.
Bunların dışında yüzey kontaminasyonlarının belirlenmesi ve/veya kültürlerin taşınmasında kullanılan hazır agar slaytları da bulunmaktadır. Bu tip besiyerlerini kullanmak laboratuvarda büyük kolaylık sağlamaktadır.
4.1.4. Membran Filitrasyon Hazır Besiyerleri
Mikrobiyolojide başta sayım/kontrol olmak üzere çeşitli amaçlarla membran filitreler kullanılmaktadır. Örneğin içme/kullanma sularında E. coli aranması/ sayılması için en mantıklı yol, su örneğinin membran filitreden geçirilip bu filitrenin uygun bir katı besiyerine yerleştirilerek inkübasyona bırakılmasıdır. Burada, amaca uygun olarak hazırlanmış ve petri kutusuna dökülmüş bir katı besiyeri kullanılabileceği gibi, bu amaçla hazırlanmış özel besiyerleri de kullanılabilir. Bu tip besiyerleri uygun bir pede emdirilmiş, kurutulmuş ve plastik bir kutu içine konularak sterilize edilmiş bir şekilde pazarlanmaktadır (Sartorius AG). Kullanıcı için yapılacak tek işlem pedi steril su ile ıslatmak ve filitreyi bu pede yerleştirerek inkübasyona bırakmaktadır.
belgesi-789
