Kayınbirader ile beraber Padişah, İngilizler tarafından satın alınmış kimselerin oluşturduğu uzun listenin başına geçmiş oldu. Ama Padişah ne kadar bilgisiz olursa olsun tehlikeyi anlayacaktır. Bu nedenle, millî duygulara bir yön vermeye çalışacak ve büyük millî şefle bozuşmayacaktır. İngilizlerin sadık bir adamı olmayı kabullenmekle beraber, Anadolu’da onlarla birlikte savaşa girmeyi reddedecektir.
İngiliz siyaseti, elde ettiği bazı kişilerin itibarını, gerektiğinde sıfıra indirmekten çekinmez. Nitekim, son zamanlarda Mısırlılar bile, İstanbul’da devletin başındaki Sultan’ın her ay İngilizlerden ne kadar para aldığını İngiliz kaynaklarından öğrenmişlerdi.
Damat Ferit’in aracılığı ile İstanbul basınının dörtte üçü keza satın alındı. Bu gazetelerde Fransa’ya karşı saldırgan yazılar sütunları doldurdu. Basın servisinin müdürü olan bir İngiliz subayı bu yayını idare ediyordu.
Bazı camilerde hatiplik görevi yapan hocaların başındaki Sait Molla, İngiliz Yüksek Komiserliği’nden direktif alıyordu. Yaman bir propagandacı olan Refii Cevat (Ulunay) ise, Fransız nüfuzuna karşı müthiş hücumlarda bulunurken, aynı kaynaktan esinlenmekteydi.
Sait Molla’nın başarısı sonucu ”İngiliz Muhipleri Cemiyeti (2)” çok gelişti ve bir hayli üye topladı. Bu münasebetle Londra’dan gelen İngiliz rahibi Frew, daha ilk günlerden başlayarak bu cemiyeti enerjik bir şekilde destekledi. Bu garip cemiyet, başlayan mücadele esnasında ortaya çıkan ve milleti heyecana veren olaylarda, aynı kaynaklardan aldığı direktifle işe karıştı. Kurduğu bazı gizli örgütlerin üyeleri ve tahrikçi ajanlar eliyle Hıristiyanları öldürterek suçu milliyetçilerin üzerine yıktı: Adapazarı isyanı. Ekim 1919, Konya isyanı. 1920, 1921.
Bu cemiyetin başlıca üyeleri şunlardı:
Sonradan Şeyhülislâm olan eski mebus Mustafa Sabri, savaşta İngilizler hesabına çalışmış olan Albay Sadık, Hürriyet ve İtilâf Partisi’nin macera adamı Mehmet Ali, nihayet İngilizlerin mücadeleyi sürdürmelerine yardımcı olan meşhur Ali Kemal, 1908’de Parlâmento’da mebus olan Konya Şeyhi Zeynelabidin, eski mebus Vasfi Hoca, doktor Rıza Tevfik (filozof) bu cemiyetin içinde, İngiliz mandasını isteyen ayrı bir grup teşkil ediyorlardı. Aynı kaynaklardan beslenen bu grup, 1921 yılında da bu gayenin gerçekleşmesi için çalışmaktadır.
1919 ve 1920’de Sait Molla ile rahip Frew, Cemiyet’e yeni üyelerin katılmasını sağladılar. İngiliz Muhipleri aynı zamanda, Fransa’nın düşmanları olacaklardır. Bunların aşırı gayretleri bazı suçsuz kişilerin mahkûmiyetlerine bile sebep oldu. Fakat kısa bir zaman sonra bunlar affedildiler. Bu kudurmuş insanlar İngilizlere pahalıya mal oluyorlar, İngiliz Yüksek Komiserliği emrindeki örtülü ödenekten su gibi para alıyorlardı.
Kaynak: Kurtuluş Savaşı Sırasında Türk Milliyetçiliği
belgesi-2651
