Daha once de belirtildigi gibi hidrojenden, yakit pili teknolojisi ile elektrik elde edilmektedir. Bugune kadar, yakit pillerini cesitli yonleriyle inceleyen 200’den fazla arastirma NASA tarafindan desteklenmistir. Bugun, Apollo ve Space Shuttle gorevlerinde guvenli olarak elektrik (ve su) saglamis olmalari nedeniyle, yakit pillleri uzaydaki rollerini ispatlamis bulunmaktadir.
Bu basarilar, 1960’larda, yakit pillerinin dunyanin enerji problemlerinin tumune cozum olabilecegi tahminlerine yol acmis ve 1970’li yillarda calismalara baslanmis, 2000’li yillarda ulkelerin enerji politikalarinda onemli yer tutmaya baslamistir.
ABD Baskani G.W. Bush 28 Ocak 2003 tarihinde yaptigi bir konusmada hidrojen enerjisini hurriyet yakiti olarak tanimlamis ve bu alandaki calismalara destek amaciyla 1.7 milyar dolarlik bir kaynak ayrildigini soylemistir. ONSI Corp. adinda bir Amerikan firmasi 200 kW enerji saglayan fosforik asit tipi (PC25) yakit pilinin pazarlamasini yapmaktadir.
Japonya’da WE-NET (World Energy Network) projesi ile Tokyo metropolitan bolgesinde hidrojen kullanimi ile olusacak azot oksit emisyonundaki azalma potansiyeli arastirilmaktadir. WE-NET Programi Japonya’nin Uluslar Arasi Ticaret ve Endustri Bakanliginca desteklenmektedir. Bu programda Japonya hidrojen enerji sistemini gelistirmek uzere 2020 yilina kadar 4 milyar $’lik bir butce ayirmistir. Gelecekte de Pasifik denizinin ekvator bolgesinde yapay bir adada solar radyasyon kullanarak deniz suyundan elektrolizle hidrojen uretmeyi planlamaktadirlar.
Halen Japonya’da Tokyo Electric Company tarafindan kurulan 11 MW’lik elektrik santrali Rokko adasinin elektrik ve isi ihtiyacini karsilamakla birlikte, kapasiteleri 50 ile 500 MW arasinda degisen yuzlerce yakit pillli tesis bulunmaktadir. Sadece Tokyo’da sehrin elektrik ihtiyacinin 40.000 kW’lik bolumu hidrojen enerji sistemlerinden saglanmaktadir.
Japonya’da Tokyo Electric Company’nin yanisira Sanyo, Hitachi, Toshiba, Kawasaki, Fuji Electric, Kansai Electric, Amerika’da, Westinghouse, Institute of Gas Technology (IGT), Unocal, San Diego Gas and Electric, Avustralya’da Seramic Fuell Cell Ltd, Avrupa’da Siemens KWU, Dornier System, Sulter Innotec, dunyada yakit hucreli sistemleri kullanan ve gelisimi icin calismalar yapan sirketlerden bazilaridir.
Siemens Kaliforniya’da 200 konutun elektrik ve isi ihtiyacini karsilamak uzere 250kW’lik gaz turbinli, yakit hucreli bir kojenerasyon sistemi kurmustur (Sekil 1).
Avrupa merkezli Alstom, Asya merkezli Japon Ebora firmalari ile ortak calisan Kanada’nin Ballard firmasi PEM tipi yakit pili kullanan, 250 kW elektrik, 230 kW isisal guce sahip jeneratorleri satisa sunmustur.
Honda arastirma ve gelistirme bolumu dogal gazdan yakit pilli araclar icin hidrojen ureten, elde edilen elektrigin ve sicak suyun yine uretildigi evde kullanimini saglayan "Hidrojen Ev Enerji Istasyonu" (HES) adli proje baslatmistir. Proje cercevesinde California’da deneysel amacli kurulan evde calismalar hidrojen uretimi, depolanmasi ve yakit olarak kullanilmasi gerceklestirilecektir.
Uluslararasi potansiyel yakit pili pazari (Sadece "sabit cihazlar " icin) 2030 yili icin 45 milyar Euro olarak tahmin edilmektedir. Hedef fiyat, tum sistem icin kW basina 1000 Euro’dur (1000 Euro/kurulu kW).
Almanya’da Munih havaalaninda calisan otomobil ve otobuslerin hidrojen enerjisi kullanmasi yonundeki projenin yanisira Neurenburg yakinlarinda mini bir hidrojen enerji sisteminin kuruldugu bir program yurutulmektedir. Solar-Wasserstoff-Bayern burada gunes hidrojen tesisi, depolama sistemi ve hidrojen kullanma sistemleri kurmustur. Almanya ayrica Suudi Arabistan ile ortak yuruttugu Hysolar programi ile Suudi Arabistan’in Riyad yakininda gunes hidrojen uretim tesisi kurmayi planlanmaktadir. Suudi Arabistan hidrojeni ihrac edecektir.
Avrupa ve Kanada arasindaki Euro-Quebec diger uluslar arasi basarili programdir. Bu programda nispeten ucuz olan hidrogucten uretilerek Kanada’dan Avrupa’ya ithal edilecek sivi hidrojenin deniz asiri tasinimi, depolanmasi ve kullanim alanlari arastirilmaktadir.
Izlanda’da hukumet, universiteler, tasima sirketleri, fabrikalar ve cok uluslu otomobil ve petrol sirketleri konsorsiyumu olusturulmus ve 2030 yilina kadar Izlanda’nin tamamen hidrojen enerjisine gecmesi planlanmistir. Dunyanin ilk hidrojen dolum istasyonu Shell tarafindan Izlanda’da acilmistir.
Bunlara ilave olarak Ispanya’da INTA solar hidrojen tesisi, Italya, Almanya, Norvec’te SAPHYS kucuk olcekli fotovoltaik-hidrojen enerji sistemi ve Almanya’da PHOEBUS pilot tesisi gibi bircok proje yurutulmektedir.
Ayrica araclarin %65’inin skoter (kucuk motosIklet) oldugu Tayvan’da yakit hucreli skoter kullanimi desteklenmekte ve ZES (sifir emisyonlu skoter) Asya Pasifik Yakit Pili Teknolojisi Ltd. ve Kwang-Yang Motor Co. isbirligi ile uretilmektedir
Brezilya ve Guney Amerika’da en buyuk hidroguc tesisi Haipu’dur. Burada elektrolitik hidrojen gazi uretilmektedir.
Petrol sirketlerinin enerji ortami olarak hidrojene bakislari kusku dolu olsa da son yillarda bu bakis acisi degismektedir. Bu sirketlerden Londra’da Royal Dutch Shell, Shell Hidrojen adini verdikleri subelerine hidrojen konusunda arastirma yapmalari icin 500 milyon $ yatirim yapmistir. BP’de benzer bir girisimde bulunmustur.
Ulasim sektorunde, yakit pili ile calisan araclarin gelistirilmesi, petrol tuketimini azaltacagi gibi, araclardan kaynaklanan hava kirliligini de minimum duzeye indirecektir. Yakit pilli otobus uretimini gerceklestiren Kanada’nin Ballard Sirketinin yanisira, General Motors, Ford, Chrysler, Toyota, Honda, BMW, Renault yakit pilleri ile calisan otomobilleri ticari anlamda uretmek cabasindadirlar. 1993’ten bu yana cok sayida prototip arac uretilmistir. Alman Daimler Chrysler’in urettigi, yakit pilini Ballard’dan sagladigi, NECAR4 (sivi hidrojenle calisir) ve metanol donusturuculu NECAR5, General Motors’un Opel, "Zafira" adi verilen ve 75 kW’ lik Ballard "tescilli" yakit pili tasiyan araci, Ford tarafindan uretilen "Think FC5"ler, Toyota’nin RAV-4 ve Fine-N’i, Nissan Renessa ve Mitsubishi, Daihatsu, Honda ve Mazda ortakligi Demio FCEV, Renault’un 30 kW Nora cell kullanan Lagunasi prototiplere birer ornektir.
Tasitlarda hidrojenin icten yanmali motorlar veya yakit pilleri araciligiylakullanimi konusunda da, Daimler-Benz sirketinin sifir salimli minubus’u, BMW, Dodge, Buick, Suzuki firmalarinin deneme otomobilleri, Macchi-Ansoldo"nun ve MAN firmasinin SL202 otobusleri, Kanada demiryollarinin Lokomotifi ile Almanya, Avustralya ve Kanada donanmalari icin imal edilen deniz altilar sayilabilir.
Mercedes-Crysler firmasi, buyuk sehirlerde cevre kirliligini onlemek icin, 30 adet hidrojen ile calisan 70 kisilik toplu tasim araclarini 10 Avrupa baskentinde, her turlu iklim ve arazi sartlarinda denemektedir. Bu araclarda sistem elektrik motoru ile hareket eder, motor, piston, grank ve sanziman yoktur.
General Motor hidrojen enerji teknolojiisinin kullanildigi, 20 cm kalinliginda, 120 cm eninde, 240 cm boyunda bir platform ile dort tekerden olusan bir otomobil uretimi projelendirmistir. Projeye gore bu platforma sahip olan kisi istedigi kaportayi takarak otomobilini kullanabilecektir. Bu otomobillerde icten yanmali motor, piston ve grank bulunmadigindan bunun yerine her tekerlegin gobeginde 20 kW’lik mustakil elektrik motorlari arabaya gerekli hareketi saglayip, yuksek emniyet icinde sistemin super kompakt bir yapiya kavusmasina olanak saglanmaktadir.
Bunlarin disinda, %15-20 hidrojen ve %80- 85 dogal gaz karisimindan olusan hytane adli yakti ile calisan yeni bir otobus 1993 yilindan beri Montreal’de (Kanada) denenmektedir.
Hidrojen, uzun yillardir uzay mekigi ve diger tum roketlerde rakipsiz bir yakit olarak kullanilmaktadir. Ancak, bunlarin disinda ucaklarda ilk kullanimi 1956 yilinda B-57 Canberra deneme ucaginda gerceklestirilmistir. Sovyetler Birligi de 1988 yilinda Tupolev-155 deneme ucaginda yakit olarak hidrojen kullanmistir. Dunya Enerji Ajansi Hidrojen Programi cercevesinde yurutulen calismalarda, Airbus tipi ucaklarin yakit olarak hidrojen kullanmasi 2007 yilinda baslayacaktir. Hidrojenin ticari ucaklarda yaygin kullanimi konusunda Avrupa Airbus konsorsiyumu ile Almanya-Rusya ortak calismalari surmektedir.
Sivi hidrojen dogrudan veya dolayli olarak motorlari ve dis yuzeyi sogutmak icin de kullanilabilecegi icin, yuksek hizli supersonic ucaklar icin ideal bir yakit olarak gorulmektedir.
Amerika’nin Duffy Boats firmasi elektrikle calisan ilk tekneyi gectigimiz aylarda uretmislerdir. Herbiri 1.5 kW gucunde 4 yakit piliyle hareketlendirilmis olan bu tekne yakin gelecekte, sahillerde, nehirlerde, kanal ve bogazlarda yani ulasimin su uzerinde yapildigi heryerde taksi gorevini gorecektir.
belgesi-1203
